40:9  9  PROLEGOMENA.  vos  sit  ex  lectione  rediturus,  vos  ipsi  melius  ac  certius  iudicabitis,  quam  multis  verbis  a  me  possit  explicari.  Bene  ergo  valete,  ac  vestra  omnia  studia  non  alio  quam  ad  Dei  gloriam  referre  sit  vobis  semper  constitutum.  Genevae  15.  Cal.  Feb.  1565.  Quae  ille  dicit  de  quatuor  ultimis  vigesimi  capitis  versibus  a  Calvino  non  explanatis,  minime  vero  consentanea  sunt,  si  textum  hebraicum  respexeris.  Sed  in  latinis,  aliisque  recentioribus  exemplaribus  primi  versus  capitis  sequentis  ad  vigesimum  trahuntur.  Budaei  quidem  et  Ionvillaei  labore  et  industria  hae  quoque  praelectiones  nobis  servatae  sunt;  editoris  vero  laudem  et  meritum  sibi  Beza  vindicat  praemissa  dedicatione,  quam  et  ipsam  hoc  loco  non  praetereundam  censemus.  GENEROSISSIMO  DOMINO,  ET  PIETATE  CAETERISQUE  CHRISTIANIS  VIRTUTIBUS  ILLUSTRI,  D.  GASPARI  A  COLIGNIO,  MAGNO  GALLIARUM  AMIRALIO,  THEODORUS  BEZA,  GENEVENSIS  ECCLESIAE  MINISTER,  GRATIAM  AC  PACEM  A  DOMINO.  Etsi  confido  fore,  generosissime  domine,  ut  quem  fructum  consuevisti  ex  caeteris  magni  illius  et  vere  excellentis  servi  Dei  Ioannis  Calvini  scriptis  capere,  eum  ex  isto  quoque  veluti  cygneo  ipsius  cantu  percipias  :  tamen  non  dubito  quin  id  ipsum  tibi  haec  legenti  quod  mihi  scribenti  usu  veniat,  nempe  ut  ad  tanti  viri  nomen,  recens  adhuc  ille  dolor,  quem  ex  eius  obitu  maximum  sensimus,  gravissimo  cum  sensu  recrudescat.  Et  certe  iustior  atque  adeo  magis  necessarius  est  hic  dolor,  quam  ut  tam  cito  tolli  vel  possit,  vel  debeat:  quo  fit  ut  ei  etiam  indulgere  fas  esse  putem.  Quas  tempestates  paucis  annis  ecclesia  Dei  sustinuerit,  nemo  est  qui  possit  ignorare,  quum  totum  orbem  terrarum  concusserint,  adeo  quidem  ut  vere  nunc  illud  possimus  iactare,  Quae  regio  in  terris  nostri  non  plena  laboris?  Sed  quibus  propugnatoribus  defensa  fuerit  religio,  id  vero  multi  non  satis  animadvertunt.  Excitavit  Dominus  vos  Gedeonas  et  Sampsonas  non  in  Germania  tantum,  sed  et  in  Anglia  et  Scotia,  atque  adeo  nuper  (illustrissimi  Principis  Condensis  ducis  auspiciis)  in  Gallia  nostra,  qui,  obiecto  quibusvis  periculis  vestro  etiam  capite,  quorundam  gladios  a  piorum  cervicibus  depelleretis.  Sed  profecto  praecipui  ecclesiae  hostes  non  sunt  caro  et  sanguis,  ut  qui  corpus  tantum  possint  offendere.  Itaque  quamvis  illud  quoque  singulare  sit  Dei  munus,  et  vestra  laus  coram  ipsis  Dei  angelis  sit  longe  maxima,  quod  opportunissimo  tempore  tanta  illa  vis  sit  vestra  fortitudine  repulsa:  tamen  et  cum  hostibus  longe  aliis,  et  aliis  etiam  armis  bellum  eodem  tempore  gerendum  fuit,  et  nunc  quoque  geritur:  quod  etsi  non  est  ita  in  speciem  formidabile,  tamen  longe  magis  est  periculosum,  quum  integram  domus  Dei  ruinam  secum  trahat.  Spirituales  nequitias  dico,  quibus  et  doctrinam  ipsam  inficere  conatur  Satan,  et  mores  corrumpere:  quibus  amissis  ecclesiam  necesse  fuerit  non  tantum  periclitari,  sed  etiam  penitus  interire.  Huius  autem  belli  gerendi  duces  sunt  procul  dubio,  quos  Dominus  pastores,  doctores  et  presbyteros  ecclesiae  suae  ob  hoc  ipsum  constituit,  ut  et  docendo  et  redarguendo  et  precando  (haec  sunt  enim  arma  quibus  hostiles  illae  copiae  profligantur)  regnum  filii  Dei  administrent.  Frequentissimum  hominum  genus  si  inania  nomina,  rarissimum  si  rem  ipsam  spectes.  Habuit  tamen  eiusmodi  satis  multos  nostrum  hoc  saeculum,  quorum  et  constantiae  et  laborum  nos  ipsi  fructus  et  messis  sumus:  sed  quibus  indignum  mundum  fuisse  vel  illud  declarat,  quod  intra  triennium,  tempore  minime  opportuno,  optimos  et  fortissimos  quosque  amiserimus,  adeo  quidem  ut  ex  magnis  illis  heroibus,  qui  nostra  memoria  tam  fortiter,  tamque  feliciter  Antichristum  e  suo  gradu  deiecerunt,  vix  pauculos  aliquot,  veluti  Henricum  Bullingerum  Dei  beneficio  nuper  nobis  ex  peste  servatum,  Gulielmum  Farellum  invicti  roboris  senem,  et  Petrum  Viretum  etiamnum