24:5  5  PRAEFATIO.  Nisi  iam  ab  initio  consilii  mei  in  texendo  hoc  opere  rationem  exposuero,  in  multorum  reprehensiones  haud  dubie  incurret.  Neque  tantum  a  malevolis  et  invidis  carpetur:  (quod  esset  minime  curandum)  sed  nonnulli  forte  reperientur  nullo  alioqui  odio,  aut  animi  pravitate  infecti,  qui  tamen  existiment  inconsiderate  adeoque  temere  ordinem,  quem  spiritus  sanctus  nobis  praescribit,  a  me  fuisse  mutatum.  Neque  enim  dubium  est,  quod  optimum  erat,  et  in  omni  utilitatis  genere  perfectissimum,  dictatum  fuisse  Mosi.  Ego  autem  quod  ille  quatuor  libris  tradidit,  ita  in  hoc  commentario  et  colligere  et  digerere  statui,  ut  primo  intuitu,  re  nondum  bene  perspecta,  videri  possim  melius  aliquid  tentare:  quod  sacrilegae  audaciae  foret.  Malignos  ^  quibus  propositum  est  obtrectandi  materiam  ex  nihilo  captare,  et  occasionem  arripere  summa  voluptas  est,  secure  praetereo.  Hos  vero  non  nisi  errore  iniquos,  modo  quam  sequutus  sum  rationem  placide  audire  sustinuerint,  placare  difficile  non  erit.  Neque  enim  aliud  mihi  propositum  est  quam  hac  serie  dirigere  lectores  nondum  satis  exercitatos,  ut  facilius  commodiusque  et  maiore  cum  fructu  in  libris  Mosis  versentur.  Denique  quisquis  fructum  ex  labore  nostro  capere  optabit,  sciat  a  lectione  cuiusque  libri  se  minime  abduci:  sed  tantum  compendio  deduci  ad  certum  scopum,  ne  vagetur  (sicuti  multis  contingere  solet)  propter  ignorationem  methodi.  Duae  sunt  horum  quatuor  librorum  partes,  historiae  narratio,  et  doctrina  qua  instituitur  ecclesia  in  vera  pietate,  (quae  fidem  et  invocationem  in  se  continet)  item  in  timore  et  cultu  Dei:  atque  ita  sancte  iusteque  vivendi  regula  traditur,  et  urgetur  unusquisque  ad  praestandum  officium.  Hanc  *)  distinctionem  non  tenet  Moses  in  suis  libris,  quia  nec  historiam  uno  contextu  refert:  doctrinam  vero  ipsam  sparsim  tradit  pout  tulit  occasio.  Fateor  quidem,  quidquid  ad  vitam  firmandam  spectat  decem  praeceptis  comprehendi:  sed  quia  non  omnibus  datum  est,  quae  extra  decem  praecepta  docentur  quorsum  tendant  prudenter  discernere,  et  singula  referre  in  suam  classem,  nihil  eos  adiuvare  prohibet,  ut  admoniti  de  sancti  prophetae  mente  et  consilio  in  eius  scriptis  melius  proficiant.  Porro  totius  quae  in  quatuor  libris  recitatur  historiae  duplex  est  utilitas.  Nam  liberatio  veteris  populi  illustre  nobis  speculum  est  tam  incomparabilis  Dei  potentiae  quam  immensae  bonitatis  in  erigenda  et  quasi  gignenda  ecclesia.  Quod  autem  continuis  beneficiis  illum  eundem  populum  optimus  pater  usque  in  finem  prosequutus  est,  atque  etiam  cum  scelesta  impietate,  malitia  detestabili  foedaque  ingratitudine  subinde  certavit,  ut  non  desineret  erga  pravos  et  ingratos  plusquam  liberalis  esse,  inaestimabilis  eius  misericordiae  luculentum  est  documentum.  Quam  vero  indefessus  sit  gratiae  eius  tenor  in  fovendis,  tuendis,  ornandis  et  servandis  quos  semel  amore  complexus  est,  in  continua  gubernatione  cernitur.  Hinc  nobis  haurienda  est  fiduciae  materia  :  hinc  et  fiducia  precandi  elicienda.  Iam,  ne  dubitemus  quae  olim  experti  sunt  Israelitae  gratiae  Dei  testimonia  tam  in  primo  exordio  quam  per  longos  progressus  hodie  quoque  ad  DOS  pertinere,  causam  in  gratuita  adoptione  statuit  Moses,  quae  nobis  cum  illis  est  communis:  ex  quo  unigenitus  Dei  filius  diruta  maceria  caput  nostrum  esse  voluit.  Altera  ex  parte  ad  Dei  reverentiam  nos  instituunt,  ac  metum  nobis  incutiunt  horrendae  et  memorabiles  poenae  quae  passim  referuntur:  1)  Hanc  distinctionem  proficiant.  Haec  absunt  ab  exemplari  gallico.