39:494  sibi  titulum  illum  sumere  absque  sacrilegio.  Eripitur  enim  Deo  peculiaris  sua  gloria,  si  salus  quaeritur  in  brachio  hominum,  quemadmodum  vidimus  cap.  17.  Sed  quum  Deus  sit  unicus  autor  salutis,  hoc  tamen  non  obstat  quominus  utatur  hominum  opera.  Sic  etiam  convertit  corda,  illuminat  mentes  per  ministros  evangelii,  ita  etiam  liberat  ab  aeterna  morte.  Certe  si  quis  sibi  arroget  quae  Christus  ministris  evangelii  sui  dignatur  concedere,  ille  erit  minime  ferendus,  sed  quemadmodum  iam  dixi,  tenenda  est  ista  ratio,  quod  scilicet  Deus  quamvis  propria  sua  virtute  agat,  neque  aliunde  quidquam  mutuetur,  neque  etiam  ulla  re  indigeat:  tamen  competere  aliquo  modo  quod  ei  proprium  est  in  ipsos  homines,  saltem  per  modum  concessionis.  Sic  ergo  nunc  communiter  propheta  Deum  nominat  vastatorem,  postea  eadem  voce  etiam  insignit  ipsos  Persas  et  Medos.  Addit  deprehensos  esse  fortes  Babylonis,  quemadmodum  ante  vidimus  sic  fuisse  captam  urbem,  ut  nemo  potuerit  resistere.  Iam  addit  confractum  esse  arcum  ipsorum.  Est  synecdochica  loquutio.  Nam  sub  arcu  complectitur  etiam  alias  quaslibet  species  armorum.  Sed  quoniam  procul  iaculabantur,  et  poterant  hostes  a  muris  arcere  telorum  iactu:  ideo  propheta  dicit  nullum  amplius  usum  fore  arcus,  quia  scilicet  hostes  in  media  urbe  sese  ostendent  antequam  custodes  eos  conspexerint,  quemadmodum  scimus  re  ipsa  fuisse  completum.  Tenemus  ergo  nunc,  cur  arcum  propheta  potius  nominet  quam  vel  gladios,  vel  alia  genera  armorum.  Sequitur  ratio,  quod  Iehovah  sit  Deus  retributionum,  et  reddendo  reddat,  hoc  est,  redditurus  sit.  Hoc  loco  propheta  confirmat  totam  superiorem  doctrinam,  et  argumentatur  ab  ipsa  Dei  natura  et  officio.  Quoniam  ergo  interitus  Babylonis  vix  poterat  concipi  a  fidelibus,  hic  propheta  non  quaerit  qualis  in  se  sit  Deus:  sed  pronuntiat  Deum  esse  Deum  retributionum:  quasi  diceret,  Deo  proprium  esse,  nec  posse  ab  eius  natura  separari,  ut  sit  Deus  retributionum:  alioqui  nullum  est  eius  iudicium,  nulla  iustitia.  Si  enim  impune  succederet  reprobis,  si  etiam  boni  opprimerentur  absque  ullo  auxilio,  nonne  Deus  esset  similis  trunco  vel  figmento?  quorsum  enim  eius  virtus,  nisi  ut  suam  iustitiam  exerceat?  atqui  Deus  non  est  sine  sua  virtute.  Nunc  ergo  videmus  quam  efficax  sit  ista  confirmatio,  qua  propheta  sermonem  suum  claudit:  quia  perinde  est  ac  si  diceret  non  esse  dubitandum  ullo  modo  de  Babylonis  interitu,  quia  Deus  sit  retributionum  Deus.  Aut  nullus  est  Deus,  inquit,  aut  perdetur  Babylon.  Quare?  si  est  Deus,  est  Deus  retributionum:  si  Deus  est  retributionum,  ergo  reddendo  reddet.  Nunc  satis  notum  est  quam  scelerata  sit  Babylon,  et  quam  variis  modis  provocaverit  iram  Dei.  Ergo  fieri  non  potest,  ut  impune  evadat  eius  manum,  quando  tot  modis  sibi  exitium  accersivit.