8:470  niae  Elector  Iohannes,*)  quum  a  carnificis  manu  non  procul  abesset,  constanter  et  intrepide  ad  obeundam  pro  fidei  suae  confessione  mortem  paratum  se  ac  voluntarium  ostendit.2)  Idem  nunc,  si  quis  impius  apostata  in  eius  ditione  purum  Dei  cultum  evertere  conetur,  non  dubitabit  strenuus  regni  Christi  esse  defensor.  Obiiciunt  deinde,  nihil  minus  esse  consentaneum  quam  ut  ad  fidem,  quae  propensa  obedientia  constat,  violenter  cogantur  homines.  Ego,  ut  omittam  quae  vere  et  scite  in  hanc  sententiam  disputat  Augustinus,3)  utiliter  scilicet  invitos  trahi,  qui  Deo  reluctantur  ut  castigatione  subacti  sponte  accedant:  respondeo  in  tuendo  ecclesiae  statu  alium  esse  gladii  usum  quam  ut  ad  fidem  quis  cogatur.  Nam  ut  demus  in  principum  manu  et  arbitrio  non  esse,  edictis  suis  penetrare  in  hominum  corda,  ut  obedienter  salutis  doctrinam  amplexi  Deo  se  subiij  ciant,  hoc  tamen  postulat  eorum  vocatio,  ne  fpag≪  21]  impuris  ac  petulantibus  linguis  lacerare  permittant  sacrum  Dei  nomen,  eiusque  cultum  pessum  dari  sinant.  Privatus  homo  qui  vitae  et  mortis  potestatem  non  habet,  si  domum  cui  praeest  sacrilegiis  pollui  sinat,  culpa  non  vacabit:  quanto  foedior  erit  principis  ignavia,  si  ad  effraenem  pietatis  violationem  conniveat?  Sedebit4)  scilicet  iudex  in  sublimi  ac  magnifico  solio,  et  Christi  gloriam  probrose  deiici  tacitus  feret,  et  imperium  sibi  poenarum  metu  asserens,  licentiam  improbis  dissipandae  ecclesiae  concedet?  Ergo  pietatis  doctrinae  vindices  erunt  pii  magistratus,  non  solum  ut  ad  fidem  cogant  minus  voluntarios,  sed  ne  ab  ea  ditione  exsulet  Christus  in  qua  eius  beneficio  regnant:  ne  ludibriis  impune  subiaceat  sacrum  eius  nomen,  cuius  splendore  honorifica  est  eorum  potestas:  ne  contra  eius  doctrinam  proterviant  impii,  qui  tranquillum  eorum  imperium  continet:  ne  infirmos,  quibus  divinitus  praefecti  sunt  custodes,  in  exitium  rapi,  silentes  et  quieti  videant.  Obtendunt  praeterea,  Christi  discipulis  colendam  esse  mansuetudinem,  quae  in  magistro  apparuit.  Neque  enim  armis,  inquiunt,  praefractos  compulit  in  suum  obsequium:  sed  doctrina  omnes  blande  1)  Iehan  Frederic.  2)  Add.  et  quand  on  luy  apporta  le  message  qu'il  estoit  condamne  il  ne  se  feignit  non  plus  a  presenter  sa  teste  que  si  on  l'eust  convie  a  une  chose  douce  et  amiable.  Maintenant,  que  Dieu  par  sa  bonte  l'a  delivre,  il  ne  fera  non  plus  de  difficulte  etc  sachant  que  la  perfection  de  l'honneur  de  Dieu  luy  eat  commise.  3)  Ad  Bonifacium  Epist.  50,  et  aliis  locis.  4)  II  fera  beau  veoir  qu'un  homme  mortel  soit  assis  sur  un  haut  throsne  et  magnifique,  et  qu'il  dissimule  que  la  maieste  de  I.  C.  son  souverain  Seigneur  et  duquel  il  tient  toute  sa  dignite,  soit  foullee  aux  pieds.  Item  qu'en  punissant  ceux  qui  voudroyent  troubler  ou  amoindrir  sa  iurisdiction,  il  donne  licence  etc,  30*