8:467  467  REFUTATIO  ERRORUM  468  eius  1)  incognitae  patrocinium  temere  arripiant,  vel  ad  severitatem  intemperanter  ferantur.  Nam  si  in  terrenis  causis  omnium  probris  merito  traducitur  [pag.  16]  iudicis  socordia,  qui  ex  aliorum  opinione,  ignarus  ipse  totius  rei,  sententiam  fert:  quanto  minus  ferendi  sunt  qui  in  causa  pietatis  inquisitionem,  quae  privatis  etiam  quibusque  praecipitur,  supino  fastidio  negligunt?2)  Itaque  detestabilis  est  illa  quae  in  papatu  dominatur  barbaries:  nec  vero  horribile  Dei  iudicium  effugiet.  Adsunt  parati  martyres  ad  reddendam  omnium  rationem,  si  liceat.  Adeo  nulla  ex  verbo  Dei  conceditur  defensio,  ut  actionis  principium  sit,  nullam  disceptationem  admittere.  Itaque  ansa  rationibus  praecisa,  miseros  homines  non  auditos  excarnificant  diris  tormentis:  postea  linguis  exsectis  ad  ignem  extrudunt,  non  qui  sua  flamma  eos  statim  absumat,  sed  lenta  ustulatione  conficiat,  quo  se  mori  sentiant,  ut  dicebat  tyrannus  ille.  Exemplar  sane  illud  est  tum  belluini  stuporis,  tum  immanis  saevitiae.  Recteque  etiam  in  hac  parte  Augustinus  :  Si  terreantur,  inquit,3)  et  non  doceantur,  improba  quasi  dominatio  videbitur.  Sed  rursus  si  docentur  et  non  terrentur,  vetustate  consuetudinis  obdurati  ad  capessendam  viam  salutis  pigrius  surgent.  De  convictis  haereticis  loquitur,4)  qui  superba  tantum  morositate  inducti  discessionem  ab  ecclesia  fecerant.  Quid  ergo  dicturum  fuisse  putamus,  si  pios  et  simplices  unius  Dei  cultores  crudeliter  vidisset  hac  tantum  causa  ustulari,  quia  hominum  figmentis  clarum  Dei  verbum  opponerent?  Neque  enim  papae  incendiariis  tantopere  saeviendi  alia  est  ratio,  nisi  quod  fictitiis  suis  legibus  quidquam  derogari  non  sustinent.  Sed  eos  suppressa  doctrinae  luce,  tam  impotenter  furere  mirum  non  est,  quorum  dominatio  in  confusis  verbi  Dei  ruinis  fundata  est,  [pag.  17]  et  quibus  spes  victoriae  nonnisi  in  tenebris  sita.  Longe  aliter  ecclesia  Dei,  quae,  ut  fidei  suae  confessionem  ex  ore  Dei  petit,  ita  ad  eandem  regulam,  ne  praepostere  feratur,  zelum  suum  temperat.  Nobis  igitur  quin  servanda  sit  exacta  tum  prudentia,  tum  mansuetudo,  nulla  dubitatio  est:  deinde  quin  iudicio  praeire  debeat  placida  et  religiosa  doctrinae  cognitio.  Sed  hoc  minime  obstaculo  est  quin  magistratus  officium  sit,  gladio  et  poenis  coercere,  qui,  quum  ipsi  sint  apostatae  a  recta  fide,  alios  ad  defectionem  sollicitant,  et  in  Deum  contumeliosi  miseras  animas  illa-  1)  Sic  libri  editi.  Gallus  bene:  d'une  cause.  2)  Add.  Qui  plus  est,  veu  que  Dieu  commande  estroictement  a  chacun  particulier  de  cercher  sa  verite  pour  estre  certam  et  resolu  de  sa  foy:  ceux  qui  ont  a  prononcer  sentence  en  authorite  publique  seront  ils  a  excuser  quand  ils  n'auront  tenu  compte  destre  bien  resolus  en  ce  qu'ils  font?  3)  ad  Vincent.  Epist.  48.  4)  Gallus  expresse  Donatistas  nominat.