24:43  43  COMMENTARIUS  IN  EXODI  OAR  III.  44  accessione  signi  crescere.  Denique  suum  beneficium  Deus  amplificat  novo  alio  superveniente,  ac  si  cumulum  mensurae  superadderet.  Et  sane  insigni  documento  sancita  fuit  vocatio  Mosis,  quum  eodem  in  loco  ubi  tunc  stabat,  populus  eius  opera  manuque  eductus  solenne  sacrificium  obtulit.  Caeterum  Deus  medio  tempore  servum  suum  suspendit,  ac  si  diceret,  sine  me  quod  decrevi  perficere:  satis  tempestive  cognosces  non  frustra  te  fuisse  missum,  ubi  populum  incolumem  huc  adduxeris.  13.  Ecce,  ubi  ego  venero  ad  filios  Israel.  Si  credimus  Mosen  loquutum  esse  ex  proprio  sensu,  negat  se  posse  verba  rite  facere  de  incognito  Deo:  quod  minime  consentaneum  videtur.  Quis  enim  existimet  in  sancto  Propheta  sic  exinanitam  fuisse  fidem  ut  veri  Dei,  quem  ex  animo  coluerat,  oblitus  foret?  Quin  potius  in  nomine  primogeniti  filii  testimonium  reddiderat  seriae  memoriae,  quum  sponte  inquilinum  se  profiteretur  in  terra  Madian.  Nihilo  hoc  magis  competere  videtur  in  filios  Israel,  quibus  semper  in  ore  erat  foedus  cum  patribus  percussum.  Si  dixerimus,  fidem  tam  Mosis  quam  Israelitarum  velut  contracta  rubigine  obscuram  fuisse,  non  erit  a  probabili  ratione  alienum.  Erat  ipse  apud  socerum  expers  omnis  doctrinae,  quae  in  peculiari  cultu  eum  retineret,  ac  notitia  illa  quam  imbiberat  in  Aegypto.  Totus  vero  populus  longe  deflexerat  a  patrum  imitatione.  Nam  etsi  non  in  totum  obruta  erat  verae  et  antiquae  religionis  claritas,  vix  tamen  micabant  tenues  scintillae.  Quamvis  autem  suam  ignorantiam  tacite  fateatur  Moses,  quod  non  satis  familiariter  exercitatus  fuerit  in  doctrina  a  sanctis  patriarchis  tradita:  quia  tamen  venturus  ad  populum  erat  tanquam  extraneus  quispiam,  se  repudiatum  iri  colligit,  nisi  notam  tesseram  afferat.  Narrabo,  inquit,  quod  iubes  me  a  Deo  patrum  esse  missum  :  ridebunt  ac  spernent  legationem,  nisi  certius  aliquod  symbolum  protulero,  ex  quo  discant  nomen  tuum  a  me  non  temere  praetexi.  Nomen  ergo  quaerit  quod  ad  notam  discriminis  valeat:  quia  non  de  syllabis  aut  voce  agitur,  sed  de  testimonio,  quo  persuadeat  Israelitis,  propter  foedus  patrum  fuisse  exauditos.  14.  Sum  qui  sum.  Futurum  verbi  tempus  legitur  Hebraice  :  Ero  qui  ero  :  sed  quod  praesenti  aequipollet,  nisi  quod  designat  perpetuum  durationis  tenorem.  Hoc  quidem  satis  liquet,  Deum  sibi  uni  asserere  divinitatis  gloriam,  quia  sit  a  se  ipso  ideoque  aeternus:  et  ita  omnibus  creaturis  det  esse,  vel  subsistere.  Neque  enim  vulgare  quidquam  vel  commune  aliis  de  se  praedicat,  sed  aeternitatem  vendicat  propriam  solius  Dei,  idque  ut  pro  sua  dignitate  celebretur.  Proinde  continuo  post  neglecta  ratione  grammaticae,  idem  verbum  primae  personae  loco  substantivi  usurpat,  et  verbo  tertiae  personae  annectit:  ut  admiratio  subeat  animos,  quoties  in-