32:42  licet,  utcunque  sibi  placeant  homines,  omnia  tamen  esse  tortuosa,  donec  eos  Christus  sibi  subiiciat.  Haec  autem  rectitudo,  non  ad  externas  modo  vitae  actiones  refertur,  sed  est  interior  cordis  novitas,  quia  pendet  a  spiritus  regeneratione  qua  refingimur  ad  imaginem  Dei.  l  l  .  (Laetentur  coeli.)  Quo  melius  amplificet  magnitudinem  gratiae  Dei,  ubi  cunctos  homines  dignatur  sub  manum  suam  colligere,  ipsas  quoque  brutas  creaturas,  sicut  arbores,  terram,  mare  et  coelos  ad  societatem  laetitiae  invitat.  Neque  enim  metonymice  de  angelis  vel  hominibus  loquitur,  quia  mutos  quoque  pisces  resonare  prae  gaudio  iubet.  Hyperbolica  igitur  est  loquutio,  qua  exprimit  nihil  esse  magis  optabile  vel  beatum,  quam  sub  Dei  fide  esse.  Interea  significat,  Deum  minime  regnare  more  tyrannico  vel  formidabili,  sed  plenam  suavitatis  et  laetitiae  esse  eius  potestatem.  Nam  quod  expavescunt  impii  simulac  erigitur  Dei  solium,  hoc  illis  accidentale  est.  Caeterum  talis  est  hyperbole  quae  tamen  ratione  non  caret:  quia  sicuti  nunc  omnia  elementa  parturiunt  ac  gemunt  nobiscum,  teste  Paulo,  Rom.  8,  22,  quia  propter  nos  obnoxia  sunt  corruptioni:  ita  non  mirum  est  si  ea  exhilaret  mundi  instauratio  ad  quam  anxie  adspirant.  Ex  hoc  etiam  loco  quam  furiosa  sit  hominum  laetitia  colligimus  ubi  sine  Deo  lasciviunt.  In  ultima  clausula  clarius  docemur,  quamdiu  abscondita  est  nobis  Dei  facies,  nullam  veri  gaudii  scintillam  nobis  micare.  Exsultant  (inquit)  a  facie  Dei,  quia  venit.  Quod  si  mare  et  terram  occupat  moestitia  donec  appareat  Dei  adventus:  quid  nobis  futurum  est,  quibus  proprie  imcumbit  horribilis  maledidictio?  Et  quia  res  erat  creditu  difficilis,  bis  repetit  propheta  simulque  definit  rectitudinem  illam  quam  nuper  attigerat,  quod  scilicet  Deus  iustitia  sua  et  fide  mundum  gubernabit.  Unde  sequitur,  nonnisi  luce  iustitiae  Dei  et  veritatis,  pravitatem  et  hypocrisin,  quae  hominibus  ingenitae  sunt,  discuti  ac  purgari.  PSALMUS  XCYIL  ARG.  Hic  quoque  Psalmus  describit  regnum  Dei  quale  sub  lege  non  exstabat,  unde  sequitur  vaticinium  esse  de  Christi  regno  quod  per  evangelium  repente  illuxit.  Caeterum  propheta  Deum  amplitudine  et  gloria  ornat,  quae  merito  ad  humilitatem  cogat  cunctos  mortales.  Deinde  ut  amorem  et  gratiam  conciliet  Dei  regno,  admonet  non  alio  spectare,  quam  in  hominum  salutem.  1.  Iehova  regnat^  exsultet  terra,  laetentur  insulae  magnae*)  2.  Nubes  et  caligo  in  circuitu  eius,  iusti-  *)  Que  les  grandes  isles,  en  marge:  ou  que  beaucoup  d'isles.