5:409  AD  SADOLETI  EPISTOLAM.  instituti  forent,  multas  sibi  fabricati  erant  inutiles  nugas,  quibus  favorem  sibi  tuum  conciliarent:  in  quibus  ita  sibi  blandiebantur,  ut  prae  illis  paene  contemnerent,  quam  in  lege  tua  commendasti  verae  iustitiae  regulam:  adeo  humana  decreta,  occupato  semel  regno,  tuis  ipsius  praeceptis,  si  non  fidem,  at  certe  autoritatem  derogaverant.  Haec,  Domine,  ut  animadverterem,  tu  mihi  spiritus  tui  claritate  affulsisti;  ut  deprehenderem  quam  impia  noxiaque  essent,  tu  mihi  facem  verbo  tuo  praetulisti;  ut  pro  merito  abominarer,  animum  meum  pupugisti.  In  ratione  vero  doctrinae  reddenda,  vides  quid  conscientia  mea  ferat:  non  fuisse  scilicet  mihi  propositum,  extra  eos  evagari  fines,  quos  videbam  servis  tuis  omnibus  esse  constitutos.  Quod  ergo  didicisse  me  ex  ore  tuo  non  dubitabam,  fideliter  ecclesiae  dibpensare  volui.  Eo  certe  me  potissimum  tetendisse  constat,  in  quo  plurimum  elaboravi.  Nempe  ut  bonitatis  iustitiaeque  tuae  gloria,  [fol.  41]  discussis  quibus  antea  obtegebatur  nebulis,  conspicua  emineret;  ut  virtutes  beneficiaque  Christi  tui,  abstersis  omnibus  fucis,  ad  plenum  effulgerent.  Nam  et  nefas  esse  ducebam,  eas  res  in  obscuro  iacere,  quibus  cogitandis  ac  reputandis  essemus  nati.  Nec  maligne  aut  tenuiter  putabam  indicandas,  quarum  amplitudine  longe  inferior  esset  omnis  oratio.  Nec  dubitabam  in  illis  diutius  homines  detinere,  ubi  eorum  quoque  salus  residebat.  Non  enim  fallere  posset  oraculum  illud:  Esse  hanc  vitam  aeternam,  nosse  te  verum  Deum,  et  quem  misisti  Iesum  Christum  (Ioann.  17,  3).  Quod  autem  mihi  de  discessione  ab  ecclesia  obiicere  soliti  sunt,  neque  in  eo  male  mihi  conscius  sum:  nisi  forte  pro  desertore  habendus  est,  qui  ubi  milites  fusos  ac  palatos  videt  procul  ordines  reliquisse,  signo  ducis  sublato,  eos  in  stationes  suas  revocat.  Sic  enim  dispersi  erant  tui  omnes,  Domine,  ut  non  modo  imperia  exaudire  non  possent,  sed  etiam  ut  obliti  propemodum  essent  et  ducis  sui,  et  militiae,  et  sacramenti  militaris.  Ego,  ut  eos  ab  errore  colligerem,  non  alienum  signum  sustuli,  sed  insigne  illud  tuum  vexillum,  quod  nobis  sequi  necesse  est,  si  volumus  in  populo  tuo  censeri.  Hic  manum  mihi  iniecerunt,  qui  quum  alios  retinere  in  ordine  deberent,  in  errorem  abduxerant;  et  quum  minime  desinerem,  violenter  restiterunt.  Hic  coeptum  est  graviter  tumultuari,  donec  ad  dissidium  usque  certamen  exarsit.  Verum  penes  quos  sit  culpa,  tuum  est  nunc  pronunciare,  o  Domine.  Ego  semper  et  verbis  et  factis  testatus  sum,  quanto  unitatis  studio  tenerer.  Verum  illa  mihi  erat  ecclesiae  unitas,  quae  abs  te  inciperet,  ac  in  te  desineret.  Quoties  enim  pacem  et  consensionem  nobis  commendasti,  simul  ostendisti,  te  unicum  esse  illius  conservandae  vinculum.  Me,  si  pacem  habere  vellem  cum  iis  qui  se  iactabant  ecclesiae  praesules  et  fidei  columnas,  eam  redimere  oportebat  veritatis