39:40  viam  unam.  Hinc  colligimus,  sicut  dixi,  non  esse  in  hominis  arbitrio  animum  mutare,  exuere  vel  abiicere  pravos  affectus,  quia  est  beneficium  Dei.  Iam  non  sufficeret  nos  formari  ad  obsequium,  nisi  simul  adiungeret  Deus  alteram  gratiam,  nempe  ut  voluntatem  ipsam  ad  effectum  usque  perduceret.  Quod  ad  consensum  spectat,  diximus  principium  recti  et  legitimi  consensus  esse,  ut  respiciant  homines  in  Deum,  pendeant  ab  eius  verbo,  et  uno  consensu  eius  imperio  obediant.  Hoc  quoque  sensu  mox  addit,  Ut  timeant  me.  Unde  similiter  apparet,  non  aliunde  nasci  timorem  Dei  quam  ex  regeneratione  spiritus.  Si  enim  propensi  naturaliter  essent  homines  ad  Dei  timorem,  non  adscriberet  Deus  hoc  sibi  et  gratiae  suae.  Atqui  Deus  nihil  sibi  vendicat  nisi  quod  suum  est:  sequitur  ergo  principium  timoris  Dei  esse  regenerationem  spiritus.  Sed  notanda  est  loquutio  quum  dicit  se,  daturum  cor  et  viam,  ut  timeant  eum  Israelitae.  Neque  enim  dicit,  ut  possint  Deum  timere,  vel,  ut  libera  sit  optio,  et  tamen  flexibilis  voluntas  :  sed  ponit  actualem,  ut  ita  loquar,  Dei  timorem,  ubi  format  corda  hominum.  Dixi  hoc  notandum  esse  diligenter,  quia  papistae  nobiscum  fatentur  nos  inutiles  prorsus  esse  ad  bonum,  et  sic  corruptos  esse  omnes  sensus  nostros,  ut  neque  voluntas  se  movere  queat,  neque  sequatur  ullus  effectus,  nisi  semper  cooperante  spiritus  sancti  gratia,  sed  interea  fingunt  operari  spiritum  sanctum  in  nobis  dimidia  ex  parte:  et  ideo  gratia  spiritus  vocatur  ab  ipsis  auxilium,  vocatur  cooperatio.  Videmus  ergo  qua  in  re  inter  nos  et  papistas  conveniat.  Pudet  enim  ipsos  negare,  peccato  originali  sic  corruptam  esse  hominum  naturam,  ut  semper  indigeant  gratia  spiritus  sancti.  Sed  quum  in  solidum  Deus  sibi  vendicet  quidquid  est  in  nobis  boni,  papistae  concedunt  illi  dimidiam  partem,  et  fingunt  duplicem  Dei  gratiam,  gratiam  praeeuntem  et  subsequentem.  Quid  est  papistis,  vel  quid  significat  illis  gratia,  quae  praeit?  nempe  quum  Deus  inspirat  nobis  bonos  et  pios  motus,  ita  ut,  si  velimus,  liberum  sit  nobis  sequi  quod  rectum  est.  Nam,  ut  dixi,  fatentur  papistae  nos  addictos  esse  tyrannidi  diaboli,  et  mancipatos  peccato.  Ergo  nulla  erit  recta  in  hominibus  voluntas,  nisi  praeeunte  gratia  spiritus  sancti.  Sed,  quemadmodum  iam  dixi,  de  gratia  spiritus  ita  balbutiunt,  esse  motum  quem  Deus  nobis  inspirat  ita  ut  faciat  nos  sequi  quod  rectum  est  si  velimus.  Sic  ergo  gratia  Dei  secundum  ipsos  relinquit  homines  in  suspenso,  ita  ut  liberum  sit  ipsis  amplecti  Dei  gratiam,  vel  respuere.  Postea  adiungunt  gratiam  subsequentem,  quae  est  merces  secundum  ipsos:  quia  si  ego  assentiar  Deo,  hoc  est,  si  patiar  me  regi  a  spiritu  ipsius,  et  amplectar  illam  gratiam  mihi  oblatam,  Deus  postea  rependit  mihi  alteram  gratiam,  quia  confirmat  me  in  recto  proposito.  Et  ita  fatentur  perseverantiam