39:37  37  IN  IEREMIAM.  CAP.  XXXII.  38  dictum  fuit,  quoties  vaticinantur  prophetae  de  populi  reditu,  extendunt  suam  doctrinam  ad  totum  Christi  regnum.  Nam  liberatio  ab  exsilio  nihil  aliud  fuit  quam  initium  gratiae  Dei.  Exorsus  est  igitur  Deus  opus  verae  et  solidae  redemptionis  quum  populum  in  patriam  reduxit:  sed  tenuem  modo  gustum  praebuit  suae  misericordiae.  Ergo  hoc  vaticinium  una  cum  similibus  debet  ad  Christi  usque  regnum  extendi.  Postea  addit,  38.  Et  erunt  mihi  in  populum,  et  ego  ero  ipsis  in  Deum,  Haec  promissio  tenuit  praecipuum  gradum  in  ecclesiae,  restitutione.  Nam  quamvis  Iudaei  ad  satietatem  usque  referti  essent  opulentia,  et  copia,  et  varietate  omnium  bonorum,  conditio  tamen  illa  non  fuisset  magni  momenti,  nisi  fuissent  Dei  populus.  Nulla  enim  est  hominum  felicitas,  si  tantum  subsistant  in  terrenis  et  caducae  vitae  commodis,  aut  delitiis,  et  voluptatibus:  quemadmodum  etiam  dicitur  in  Psalmo  (144,  15),  Beatus  populus  cuius  Iehovah  Deus  est.  Quamvis  enim  commendet  Deus  suas  benedictiones,  et  velit  esse  testimonia  paterni  sui  favoris  erga  pios,  non  vult  tamen  ipsos  illic  subsistere:  sed  quasi  per  gradus  ipsorum  mentes  attollit  ad  caput  verae  felicitatis,  et  fontem  ipsum,  nempe  ut  agnoscant  se  esse  sub  manu  eius,  et  illum  semper  sibi  fore  patrem.  Videmus  ergo  prophetam  ubi  loquutus  est  de  restitutione  populi,  proponere  quod  summum  et  maxime  desiderabile  erat,  nempe  ut  scirent  se  Deo  reconciliatos  esse,  et  ita  se  in  ipsius  populo  censeri.  Hinc  colligimus,  quamvis  Deus  pro  sua  indulgentia  sustinuerit  populi  veteris  infirmitatem,  et  ita  protulerit  in  medium  foecunditatem  terrae,  et  reliqua:  tamen  finem  omnium  promissionum  fuisse  spiritualem.  Neque  enim  vera  esset  haec  promissio,  si  tantum  de  terrenis  Dei  benedictionibus  exponeretur.  Notandum  enim  est  illud  prophetae,  Tu  Deus  noster,  non  moriemur  (Habac.  1,  12).  Et  haud  dubie  propheta  in  illo  Psalmi  loco  quem  nuper  citavi,  voluit  distinguere  ecclesiam  Dei,  ab  omnibus  profanis  gentibus:  voluit  etiam  distinguere  ecclesiae  felicitatem  ab  omnibus  delitiis,  honoribus,  commodis,  in  quibus  homines  persuadent  se  beatos  esse,  modo  illis  potiantur.  Quum  ergo  discrimen  illic  statuat  propheta  inter  felicitatem  ecclesiae,  et  omnia  fluxa  et  evanida  vota  eorum  qui  non  altius  respiciunt  quam  ad  mundum  et  praesentem  vitam,  sequitur,  quoties  vox  ista  prodit  in  medium,  Ero  Deus  vester,  nobis  proponi  spem  aeternae  et  coelestis  vitae.  Iam  aliud  etiam  notandum  est,  quidquid  pro  carnis  sensu  appetimus  non  posse  nobis  cedere  in  bonum,  nisi  Deo  propitio.  Ut  ergo  omnia  nobis  affluant,  nihil  desit  ad  omne  genus  voluptatum,  suppetent  omnes  copiae,