2:37  [CO  2.37]  sed  id  nusquam  obtinuissent  nisi  iam  prius  constanti  illa  de  Deo  persuasione  imbutae  fuissent  hominum  mentes,  ex  quo  velut  semine  emergit  ad  religionem  propensio.  Ac  ne  illos  quidem  ipsos  qui  religionis  titulo  callide  rudioribus  imponebant,  Dei  notitia  prorsus  vacasse  credibile  est.  Tametsi  enim  exstiterunt  olim  nonnulli,  et  hodie  non  pauci  emergunt  qui  Deum  esse  negent:  velint  tamen  nolint,  quod  nescire  cupiunt,  subinde  sentiscunt.  Nemo  in  audaciorem  aut  effraenatiorem  numinis  contemptum  prorupisse  legitur  quam  C.  Caligula;  nemo  tamen  miserius  trepidavit,  quum  aliquod  irae  divinae  indicium  se  proferebat:  ita  Deum  quem  studebat  ex  professo  contemnere,  invitus  exhorrescebat.  Hoc  passim  eius  quoque  similibus  evenire  videas:  ut  enim  quisque  est  audacissimus  Dei  contemptor,  ita  vel  ad  folii  cadentis  strepitum  maxime  perturbatur.  Unde  id,  nisi  ex  divinae  maiestatis  ultione,  quae  illorum  conscientias  eo  vehementius  percellit,  quo  magis  eam  refugere  conantur?  Omnes  quidem  latebras  respectant,  quibus  se  abdant  a  Domini  praesentia,  et  eam  rursum  ex  animo  suo  deleant;  sed  velint  nolint,  irretiti  semper  tenentur.  Utcunque  interdum  videatur  evanescere  ad  momentum  aliquod,  subinde  tamen  recurrit,  et  novo  impetu  irruit.  Ut  si  qua  illis  remissio  est  a  conscientiae  anxietate,  non  multum  absimilis  sit  a  somno  ebriosorum  aut  phreneticorum,  qui  ne  dormientes  quidem  placide  conquiescunt:  quia  diris  et  horrificis  insomniis  continenter  vexantur.  Ergo  impii  quoque  ipsi  exemplo  sunt,  vigere  semper  in  omnium  hominum  animis  aliquam  Dei  notionem.  [Inst  1.3.3.]  Hoc  quidem  recte  iudicantibus  semper  constabit,  insculptum  mentibus  humanis  esse  divinitatis  sensum,  qui  deleri  nunquam  potest.  Imo  et  naturaliter  ingenitam  esse  omnibus  hanc  persuasionem,  esse  aliquem  Deum,  et  penitus  infixam  esse  quasi  in  ipsis  medullis,  locuples  testis  est  impiorum  contumacia,  qui  furiose  luctando,  se  tamen  extricare  e  Dei  metu  nequeunt.  Iocose  licet  eludant  Diagoras  et  similes,  quidquid  omnibus  saeculis  de  religione  creditum  fuit;  subsannet  Dionysius  coeleste  iudicium:  sardonius  hic  risus  est,  quia  intus  eos  mordet  conscientiae  vermis  cauteriis  omnibus  acrior.  Non  dico  quod  Cicero,  vetustate  obsolescere  errores,  religionem  in  dies  magis  crescere  et  meliorem  fieri.  Nam  mundus  (ut  paulo  post  dicendum  erit)  omnem  Dei  notitiam,  quantum  in  se  est,  excutere  conatur,  et  eius  cultum  modis  omnibus  corrumpere.  Hoc  tantum  dico,  quum  stupida,  quam  impii  ad  Deum  spernendum  cupide  accersunt,  durities  in  eorum  animis  tabescat,  vigere  tamen,  ac  subinde