47:36  esse  audiverat:  huic  doctrinae  confirmationem,  quae  data  est,  subnectit.  Tenet  etiam  aliud  principium,  non  esse  venturum  filium  Dei,  nisi  ut  se  Dei  populo  regem  praestet.  Merito  itaque  regem  Israelis  fatetur,  qui  filius  Dei  est.  Et  certe  fides  non  in  sola  Christi  essentia  (ut  it^  loquar)  haerere  debet,  sed  eius  virtutem  et  officium  attendere.  Parum  enim  prodesset  scire  quisnam  sit  Christus/  nisi  hoc  secundum  accederet,  qualis  erga  nos  esse  velit,  et  in  quem  finem  missus  fuerit  a  patre.  Hinc  factum  est  ut  papistae  nonnisi  umbratilem  Christum  habeant,  quia  nudam  essentiam  apprehendere  illis  curae  fuit:  regnum  vero  eius,  quod  servandi  virtute  constat,  neglexerunt.  Porro  quod  regem  Israelis  praedicat  Nathanael,  cuius  tamen  regnum  ad  extremos  usque  mundi  fines  extenditur,  confessio  est  ad  fidei  mensuram  finita.  Necdum  enim  eo  progressus  erat,  ut  sciret  toti  mundo  destinatum  esse  regem,  vel  potius  undique  colligendos  esse  Abrahae  filios,  ut  totus  mundus  esset  Israel  Dei.  Nos  quibus  patefacta  est  regni  Christi  amplitudo,  has  angustias  transsilire  convenit.  Interea  Nathanaelis  exemplo  fidem  nostram  exerceamus  auditu  verbi,  confirmemus  quibuscunque  possumus  adminiculis,  nec  maneat  sepulta,  sed  in  confessionem  erumpat.  50.  Respondit  Iesus.  Non  reprehendit  Nathanaelem  quasi  nimium  credulus  fuerit,  sed  potius  suo  calculo  probans  eius  fidem,  maiora  illi  et  reliquis  confirmationis  argumenta  promittit.  Adde  quod  uni  homini  speciale  hoc  erat,  visum  esse  sub  ficu  a  Christo  absente  et  procul  remoto:  nunc  vero  probationem,  quae  futura  sit  omnibus  communis,  Christus  affert,  ideoque  sermonem  quasi  ex  abrupto  ab  uno  homine  ad  omnes  convertit.  51.  Videbitis  j  inquit,  coelum  apertum,  ete.  Multum  autem  errant  meo  iudicio,  qui  anxie  quaerunt  tempus  et  locum,  ubi  et  quando  Nathanael  et  reliqui  coelum  apertum  viderint.  Potius  enim  quiddam  continuum  designat  quod  semper  exstare  debebat  in  eius  regno.  Fateor  quidem  aliquoties  discipulis  visos  fuisse  angelos,  qui  hodie  non  apparent.  Fateor  aliam  fuisse  coelestis  gloriae  manifestationem,  quum  adscendit  Christus  in  coelum,  quam  nunc  nobis  constet.  Sed  si  probe  reputamus,  quod  tunc  factum  est  perpetuo  viget.  Nam  quum  prius  nobis  clausum  esset  regnum  Dei,  vere  in  Christo  apertum  fuit.  Huius  rei  visibile  specimen  editum  fuit  tam  Stephano  et  tribus  discipulis  in  monte,  quam  aliis  discipulis  in  Christi  adscensu.  Verum  signa  omnia  quibus  se  Deus  nobis  praesentem  ostendit,  ad  coeli  apertionem  pertinent,  maxime  ubi  se  nobis  in  vitam  communicat.  Sequitur  alterum  membrum  de  angelis.  Hi  dicuntur  adscendere  et  descendere,  ut  divinae  erga  nos  beneficentiae  sint  ministri.  Ergo  hac  loquutione  mutua  inter  Deum  et  homines  communicatio  notatur.  Hoc  autem  beneficium  Christo