37:35  35  IN  ISAIAM  36  exspectandum  erat?  Quod  sequitur,  ad  pedem  suum,,  nonnulli  exponunt  Abrahamum,  quocunque  venit,  nomen  Domini  invocasse.  Nam  simul  atque  in  regionem  aliquam  venerat,  exstruebat  altare  Deo,  in  quo  sacrificaret.  Quod  quidem  verum  est:  sed  ego  aliter  interpretor:  nempe  Dominum  fuisse  ducem  itineris  Abrahamo,  qui  ipsum  e  vestigio  sequutus  est.  Nam  quum  excedere  iussus  est,  nulla  certa  regio  ostensa  est  ad  quam  tenderet.  Ita  migrando  nescivit  vel  quam  procul,  vel  in  quam  partem  concederet:  sed  Deus  suspensum  tenuit,  donec  terram  Chanaan  esset  ingressus.  Quia  ergo  vocatus  Abraham  statim  paruit,  et  quamvis  incertus  esset  sui  itineris  pependit  ab  *  ore  Dei,  ipsoque  duce  fuit  contentus:  scite  ad  pedem  sequutus  dicitur,  quod  se  pedissequum  Deo  tradiderit,  ut  prompti  et  morigeri  famuli  solent,  qui  domini  vestigia  sequuntur,  tametsi  incerti  sint  quo  ipsos  ducat.  (Dedit  in  conspectum.)  Significat,  quamvis  hominem  suspensum  multae  singulis  momentis  curae  angere  et  torquere  possent,  Deum  tamen  omnia  impedimenta  sustulisse,  quae  ipsi  nocumento  esse  poterant.  Non  referuntur  omnes  difficultates  a  Mose,  quae  Abrahamo  decedenti  allatae  sunt:  sed  unusquisque  animo  colligere  potest  migrationem  illam  maximis  molestiis  carere  non  potuisse.  Nec  enim  fieri  poterat  quin  discedens  concitaret  in  se  odium  gentis,  ac  velut  insanus  ab  omnibus  damnaretur,  quod  patria,  propinquis,  amicis  relictis  in  regionem  incertam  concederet.  Postquam  vero  in  terram  Chanaan  venit,  negotium  ei  fuit  cum  pravis  hominibus  et  inhumanis,  cum  quibus  bene  ipsi  convenire  non  potorat,  quum  ab  eorum  superstitionibus  alienus  esset.  Et  quae  refert  Moses  satis  indicant  nunquam  quietum  fuis&e  Abrahamum  :  nihil  tamen  impios  adversus  eum  tentare  ausos  esse:  adeo  ut  quum  ab  Hethaeis  sepulcrum  emendum  esset,  liberaliter  et  gratis  obtulerint,  atque  ipsum  virum  Dei,  ac  principem  esse  confessi  sint:  illustrat  Dei  gratiam,  quod  ne  regibus  quidem  pepercerit,  ut  se  fidelem  servi  sui  vel  clientis  Abrahae  patronum  ostenderet.  Nota  est  historia  de  quatuor  regibus  ab  eo  victis  et  profligatis.  Posset  etiam  extendi  ad  Pharaonem  et  Abimelech:  quorum  mentio  quoque  fit  nominatim  Psa.  105  (v.  14),  ubi  hoc  argumentum  tractatur:  nam  in  eos  animadversum  est,  quod  ausi  sint  attingere  Christum  Domini.  Sed  proprie  designat  eam  victoriam  quam  de  quatuor  regibus  consequutus  est,  qui  Loth  nepotem  ex  fratre  cum  tota  eius  substantia  abducebant.  Quia  ex  contextu  satis  apparet  prophetam  do  regibus  vel  populis  mansuefactis  non  loqui,  sed  de  armatis  hostibus  qui  violenter  sub  iugum  missi  sunt.  Amplificat  postremo  facilitatem  istius  victoriae,  atque  in  eo  maximum  contemptum  exprimit,  dum  reges  istos  pulveri  et  stipulae  comparat.  Eos  enim  sine