1:331
INSTITUTIO
BEL.
CHRIST.
1539
.
1554.
e
s
s
e
vice
legis,
ideoque
ad
iustam
earum
damnationem
sufficere.
Finis
ergo
legis
naturalis
est,
ut
reddatur
homo
inexcusabilis.
Nec
male
hoc
modo
definietur:
quod
sit
conscientiae
sensus,
inter
iustum
et
iniustum
sufficienter
discernentis,
ad
tollendum
hominibus
ignorantiae
praetextum,
dum
suo
ipsorum
testimonio
redarguuntur.
Ea
est
hominis
erga
se
ipsum
indulgentia,
ut
in
malis
perpetrandis
libenter
mentem
a
peccati
sensu,
quoad
licet,
semper
avertat.
Qua
ratione
videtur
impulsus
fuisse
Plato,
1)
ut
existimaret
non
peccari
nisi
ignorantia.
Id
quidem
ab
eo
convenienter
dictum
foret,
si
humana
hypocrisis
tantum
in
tegendis
vitiis
proficeret,
ut
mens
non
sibi
male
conscia
esset
coram
Deo.
Sed
quum
subterfugiens
peccator
impressum
sibi
boni
et
mali
iudicium,
illuc
identidem
retrahatur,
nec
connivere
ita
permittatur,
quin
cogatur,
velit
nolit,
aliquando
aperire
oculos:
falso
dicitur,
ipsum
ignorantia
sola
peccare.
42.
Verrus
Themistius,
qui
intellectum
in
definitione
universali,
seu
rei
essentia,
rarissime
falli
docet;
2)
hallucinationem
esse,
quum
ultra
progreditur,
nempe
quum
ad
hypothesin
descendit.
Homicidium
esse
malum,
si
in
genere
quaeratur,
nemo
erit
qui
non
affirmet;
qui
autem
conspirat
in
mortem
inimici,
tanquam
de
re
bona
deliberat.
Adulterium
in
genere
damnabit
adulter;
in
suo
privatim
sibi
blandietur.
Haec
est
ignorantia,
dum
homo,
ubi
ad
hypothesin
ventum
est,
eius
regulae
obliviscitur
quam
in
thesi
nuper
constituerat.
De
qua
re
elegantissime
disserit
Augustinus
in
expositione
primi
versus
Psalmi
57.
Quanquam3)
ne
istud
quidem
est
perpetuum.
Sic
enim
interdum
flagitii
turpitudo
conscientiam
urget,
ut
non
sibi
imponens
sub
falsa
boni
imagine,
sed
sciens
et
volens,
in
malum
ruat.
Ex
quo
affectu
prodeunt
istae
voces:
video
meliora
proboque;
deteriora
sequor.4)
Quare
mihi
scitissime
Aristoteles
inter
incontinentiam
et
intemperantiam
videtur
distinxisse.5)
Ubi
incontinentia
regnat,
dicit
per
affectum
perturbatum
seu
πάθος
particularem
notitiam
menti
eripi,
ne
malum
observet
in
suo
facinore,
quod
generaliter
in
similibus
cernit;
ubi
deferbuit
perturbatio,
poenitentiam
extemplo
succedere.
Intemperantiam
autem
non
exstingui
aut
frangi
peccati
sensu,
sed
contra
obstinate
in
suscepta
mali
electione
persistere.
43.
Porro
quum
iudicium
universale
audis
in
boni
et
mali
discrimine,
ne
sanum
ubique
et
integrum
esse
putes.
Nam
si
in
hunc
tantum
finem
iusti
et
iniusti
delectu
imbuta
sunt
corda
hominum,
ne
ignorantiae
excusationem
praetexant,
minime
necessarium
est
veritatem
in
singulis
cernere.
Sed
1)
In
Protagora.
2)
Paraph,
in
3.
de
anima,
c.
46.
3)
Rie
incipit
.
42.
in
edd.
1550
et
1554.
4)
Medea
apud
Ovid.,
Met.
5)
Lib.
Ethic.
7.
c.
3.
|