1:314
dum
audiunt
humanam
virtutem
funditus
everti,
ut
Dei
virtus
in
homine
aedificetur,
totam
hanc
disputationem
pessime
oderunt
quasi
periculosam,
nedum
supervacuam:
quam
tamen
et
in
religione
necessariam,
et
nobis
utilissimam
esse
apparet.
18.
In
facultatibus
hominum
inspiciendis,
quo
scilicet
melius
a
nobis
aestimentur,
incipiemus
ab
earum
partitione,
et
ea
quidem
simplicissima.
Non
enim
video
quid
opus
sit
illas
argutiores
philosophorum
distinctiones
recensere:
esse
primo
loco
quinque
sensus,
quos
tamen
Platoni
1)
organa
magis
vocari
placet,
quibus
in
sensum
communem,
ceu
in
receptaculum
quoddam
obiecta
omnia
instillentur;
sequi
phantasiam,
quae
a
sensu
communi
apprehensa
diiudicet;
postea
rationem,
penes
quam
universale
est
iudicium;
postremo
mentem,
quae
defixo
quietoque
intuitu
contempletur
quae
ratio
discurrendo
volutare
solet.
Item
menti,
rationi,
phantasiae,
tribus
animae
facultatibus
cognitivis,
tres
etiam
appetitivas
respondere:
voluntatem
cuius
partes
sint
quae
mens
et
ratio
proponunt
appetere;
vim
irascendi,
quae
a
ratione
et
phantasia
porrecta
arripiat;
vim
concupiscendi,
quae
a
phantasia
sensuque
obiecta
apprehendat.
Haec
ut
vera
sint,
aut
saltem
probabilia,
quoniam
tamen
vereor
ne
magis
nos
sua
obscuritate
involvant
quam
iuvent,
omittenda
censeo.2)
Si
cui
libet
alio
modo
animae
potentias
distribuere,
ut
altera
vocetur
appetitiva,
quae
tametsi
rationis
expers
rationi
tamen
obtemperat
si
aliunde
dirigatur;
altera
dicatur
intellectiva,
quae
sit
per
se
ipsam
rationis
particeps:
non
valde
reclamo.
Nec
istud
refellere
velim:
tria
esse
agendi
principia,
sensum,
intellectum,
appetitum.
3)
Sed
nos
divisionem
potius
eligamus
infra
omnium
captum
positam,
quae
certe
a
philosophis
peti
non
potest.
Nam
illi
dum
simplicissime
loqui
volunt,
animam
dividunt
in
appetitum
et
intellectum.
Sed
utrumque
faciunt
duplicem.
Hunc
interdum
contemplativum
esse
dicunt,
qui
sola
cognitione
contentus
nullum
actionis
motum
habeat
(quam
rem
ingenii
nomine
designari
putat
Cicero)
;
4)
interdum
practicum,
qui
boni
malive
apprehensione
voluntatem
varie
moveat.
Sub
quo
genere
bene
iusteque
vivendi
scientia
continetur.
Illum
quoque
(appetitum
dico)
in
voluntatem
et
concupiscentiam
partiuntur,
ac
βούλησιν
quidem
esse
quoties
rationi
appetitus,
quem
ὁορμὴν
appellant,
obtemperat;
πάθος
autem
fieri,
ubi
excusso
rationis
iugo
ad
intemperiem
excurrit.
Ita
semper
in
homine
rationem
imaginantur
qua
se
recte
moderari
queat.
19.
Quamobrem
nos,
qui
rationem
quoque
depravatam
esse
asserimus,
cogimur
paulum
ab
eiusmodi
partitione
discedere.
Sic
ergo
habeamus
:
sub-
1)
In
Theaeteto.
2)
Arist.
lib.
1.
Ethic.
c.
ultimo.
Idem
lib.
6.
c.
2.
De
duplici
intellectu.
3)
Themist,
in
lib.
3.
de
anima
c.
49.
4)
Cicero
de
finib.
lib.
5,
13.
|