24:19  19  COMMENTARIUS  IN  EXODI  CAP.  L  20  hoc  mendacii,  quod  officiosum  nominant,  volunt  reprehensione  carere:  quia  culpam  abesse  putant  ubi  nihil  fraudis  ad  nocendum  admittitur.  Ego  autem  statuo,  quidquid  Dei  naturae  repugnat  vitiosum  esse:  qua  ratione  damnatur  omnis  simulatio  tam  in  dictis  quam  in  factis,  ut  fusius  in  legis  explicatione  (si  Dominus  tempus  concesserit)  disseram.  Quare  utrumque  tenendum  est,  et  mentitas  fuisse  duas  mulieres,  et  quia  displicet  mendacium  Deo,  peccasse.  Nam  ut  in  aestimandis  sanctorum  factis  dextros  humanosque  interpretes  esse  nos  decet,  ita  rursum  in  tegendis  eorum  delictis  cavendus  est  superstitiosus  zelus,  qui  saepe  in  apertam  scripturae  autoritatem  impingit.  Neque  vero  si  quando  lapsi  sunt  fideles,  fallaci  patrocinio  levari  appetunt,  quorum  iustitia  in  simplici  et  libera  culpae  deprecatione  consistit.  Nec  obstat  quod  bis  laudatur  in  illis  Dei  timor,  et  ipsas  Deus  remuneratus  esse  dicitur:  quia  Deus,  ut  paterne  indulget  filiis  suis,  eorum  virtutes,  quamvis  aliqua  sordium  mixtura  inquinatas,  in  pretio  nihilominus  habet  ac  si  purae  essent.  Nullum  quidem  ita  absolutum  est  opus  cui  non  adhaereat  aliquid  maculae  :  sed  in  quibusdam  id  clarius  apparet.  Fide  impulsa  fuit  Rachel*  ut  ius  primogeniturae  transferret  in  filium  Iacob.  Pium  certe  desiderium,  et  consilium  laude  dignum,  ad  oraculi  effectum  ardenter  eniti  :  neque  tamen  astutiam  et  dolum  laudabimus,  quibus  vitiari  poterat  tota  actio,  nisi  gratuita  venia  intercessisset.  Plena  est  talibus  exemplis  scriptura,  quae  excellentissimum  quodque  opus  particulari  interdum  vitio  aspersum  fuisse  docent.  Talibus  autem  naevis,  qui  alioqui  foedarent  omnes  fere  virtutes,  Deum  pro  sua  indulgentia  ignoscere  mirum  non  est,  ac  mercede  ornare  quae  laude  atque  etiam  favore  indigna  erant  opera.  Ita  quum  pusillanimes  in  suis  verbis  ac  nimis  timidae  fuerint  mulieres,  quia  tamen  re  ipsa  cordate  et  viriliter  egerant,  vitium  quod  merito  damnasset,  in  illis  toleravit  Deus.  Hac  doctrina  additur  nobi^  alacritas  ad  recte  agendi  studium,  quando  tam  benigne  infirmitatibus  nostris  Deus  parcit,  et  simul  monemur  summa  attentione  cavendum  esse  ne  ubi  recte  agere  cupimus,  aliquid  obrepat  vitii  quod  virtutem  obscuret,  adeoque  contaminet:  sicuti  non  raro  accidit  ut  qui  in  rectum  finem  tendunt,  claudicent  tamen  vel  impingant,  et  aberrent  a  via.  Denique  quisquis  se  probe  examinabit  in  optimo  etiam  conatu  defectum  aliquem  reperiet.  Porro  quod  Deus  praemium  rependit,  hoc  prospero  successu  ad  fiduciam  animemur,  ne  pro  officii  nostri  fide  periclitari  nobis  grave  sit.  Nec  certe  nos  terrebit  ullum  discrimen,  si  modo  hoc  penitus  cordibus  nostris  insideat,  quamvis  odium  in  mundo  pariat  beneficentia:  Deum  tamen  sedere  in  coelo  eius  remuneratorem.  21.  Fecit  illis  domos.  De  mulieribus  exponi  mihi  nullo  modo  placet:  ac  miror  in  re  non  dubia