51:169
169
CAPUT
II.
170
nominatus
suisse
praeputium,
quia
carerent
sacro
symbolo,
ad
differentiam
scilicet.
Atque
hic
posterior
sensus
addito
epitheto
comprobatur.
Verum
id
ad
summam
argumenti
parum
facit.
12.
Eratis
absque
Christo.
Iam
declarat,
non
tantum
ab
externa
tessera,
sed
a
rebus
etiam
omnibus
extorres
fuisse
Ephesios,
quae
ad
salutem
hominum
et*
felicitatem
sunt
necessariae.
Quia
autem
promissionum
omnium
et
spei
fundamentum
est
Christus,
ideo
primum
alienos
ab
ipso
fuisse
dicit.
Qui
autem
Christum
non
habet,
ei
nihil
restat,
nisi
exitium.
Nam
et
politia
Israelis
in
ipso
fundata
erat.
Quomodo
enim,
nisi
in
ipso
solo,
Dei
populus
in
sancti
corporis
unitatem
colligaretur?
Idem
et
de
t
a
b
u
l
i
s
promissionis
sentiendum.
Nam
ex
illo
capite
promissiones
omnes
dependent,
in
semine
tuo
benedicentur
omnes
gentes:
et
sine
illo
fiunt
irritae.
Unde
illud,
Quaecunque
sunt
promissiones,
in
Christo
esse
Etiam
et
Amen
(2.
Cor.
1,
20).
Sublato
porro
salutis
foedere,
nulla
spes
manet.
Acaihijxac
hic
tabulas
vertere
placuit,
quas
vulgo
instrumenta
nominant.
Solenni
enim
ritu
foedus
suum
pepigit
Deus
cum
Abraham
et
posteris
eius,
ut
esset
perpetuo
Deus
illorum.
Huius
foederis
confectae
fuerunt
tabulae
per
manum
Mosis:
quae
depositae
fuerunt
in
populo
israelitico
instar
peculiaris
thesauri,
ad
gentes
autem
non
pertinebant.
Et
sine
Deo
in
mundo.
Atqui
neque
Ephesii,
neque
alii
unquam
gentiles
omni
prorsus
religione
caruerunt.
Cur
ergo
vocantur
a
Paulo
a&eoi,
quum
ille
proprie
sit
afreoc,
qui
nullum
divinitatis
sensum
habet,
et
omne
numen,
qualecunque
sit,
ridet?
Certe
non
solemus
superstitiosos
vocare
ati-eouc:
sed
qui
nulla
religione
tanguntur,
imo
omnes
potius
ex&tinctas
cupiunt.
Respondeo,
Paulum
sic
merito
loquutum
esse,
quia
omnes
de
falsis
diis
opiniones
pro
nihilo
ducebat:
ut
certe
omnia
idola,
quum
sint
nihil,
inter
pios
nihili
fieri
debent.
Itaque
quicunque
verum
Deum
non
colunt,
utcunque
varios
habeant
cultus
multisque
caeremoniis
se
fatigent,
sunt
sine
Deo.
Adorant
enim
quod
nesciunt.
Hoc
diligenter
observemus,
non
exprobrari
a&s'c'afjiov
Ephesiis,
qualiter
olim
Diagoras
et
similes
eiusmodi
probro
notati
fuerunt:
sed
hoc
crimine
damnari
qui
se
religiosissimus
putaverant:
quandoquidem
in
idolis
figmentum
est
ac
fallacia,
non
divinitas.
Iam
superiora
repete:
et
colligere
promptum
erit,
extra
Christum
non
esse
nisi
idola.
Deum
enim
illis
adimit,
quos
prius
a
Christo
excluserat.
Et
certe,
ut
Iohannes
dicit
(2.
Ep.
1,
9),
qui
non
habet
filium,
non
habet
patrem.
Quare
sciamus,
omnes
eos
aberrare
a
vero
Deo
qui
viam
hanc
non
tenent.
Rogabit
quispiam,
an
nemini
ergo
ex
gentibus
se
Deus
unquam
patefecerit.
Respondeo,
nullam
inter
gentes
fuisse
Dei
mani-
|