5:153
LIBER
IL
CAPUT
II.
III.
IV.
V.
cui
voluptati
saevitia
est.
Possumus
insaniam
vocare;
nam
varia
sunt
genera
eius,
et
nullum
certius
quam
quod
in
caedes
hominum
et
laniationes
pervenit.
Illos
ergo
crudeles
.vocabo,
qui
puniendi
causam
habent,
modum
non
habent:
sicut
in
Phalari,
quem
aiunt
non
quidem
in
homines
innocentes,
sed
super
humanum
ac
probabilem
modum
saevisse.
Possumus
effugere
cavillationem,
et
ita
finire,
ut
sit
crudelitas
inclinatio
animi
ad
asperiora.
Hanc
clementia
repellit
longius
a
se:
nam
severitatem
Uli
convenire
certum
est.
Ad
rem
pertinet
quaerere
hoc
loco,
quid
sit
misericordia.
Plerique
enim
ut
virtutem
eam
laudant,
et
bonum
hominem
vocant
misericordem.
Haec
autem
vitium
animi
est.
Utraque
circa
severitatem
circaque
clementiam
posita
sunt,
quae
vitare
debemus,
ne
per
speciem
clementiae
in
misericordiam
incidamus.
In
hoc
leviore
periculo
erratur:
sed
par
error
est
a
vero
recedentium.
Quoniam
illud
iam
positum
est,
severitatem
opponi
clementiae
non
posse,
ne
virtutes
inter
se
pugnent:
habendum
est
vitium,
quod
sit
contrarium
clementiae.
Erit
autem
crudelitas,
ut
sit
inclinatio
animi
ad
asperiora.
Nam
si
dicatur
atrocitas
in
poenis
exigendis,
dabitur
aliquid
contrarium
clementiae,
quod
isto
nomine
non
contineatur.
Qui
enim
sine
causa
saeviunt,
crudeles
quidem
sunt,
nec
tamen
sunt
atroces
in
exigendis
poenis:
quia
qui
poenas
exigunt,
causam
habent
sed
modum
non
servant.
Busiris
ille']
Rex
Aegyptiorum,
Neptuni
et
Libyae
filius,
qui
Thrasii
consilio
hospites
immolabat
[pag.
148]
incognitos,
et
nullius
criminis
reos,
ut
eorum
sanguine
pluviam
eliceret,
cuius
penuria
Aegyptus
novem
annis
laboraverat.
Tandem
ab
Hercule
interemptus,
ut
quidam
tradunt.
Nam
Strabo
libro
XVII.
fabulam
esse
putat
quod
de
eo
memoriae
proditum
est.
Procrustes]
Atticae
regionis
latro,
affectus
a
Theseo
eodem
genere
supplicii,
quo
multos
prius
affecerat.
Supposito
enim
lecto
intendebantur
corpora:
quae
mutilabantur
si
maiora
erant
lecto:
aut
vi
trahebantur
in
parem
magnitudinem
si
minora
erant:
nomen
a
προκρούω,
id
est
impello.
Meminit
Ovidius
pluribus
locis.
Insaniam
vocare
possumus]
Videtur
accepisse
nomen
insaniae
pro
furore,
quemadmodum
frequenter
usarpant
scriptores:
quamvis
Cicero
distinguat
Tusculanarum
III.
ut
sit
Latinis
insania,
quae
Graecis
fActvict
:
et
nobis
furor,
quae
illis
melancholia.
Sed
Celsus
libro
III.
phrenesin
vocat
insaniam,
et
tria
facit
phreneticorum
genera.
Crudeles
vocabo,
qui
causam
habent]
Ne
putes
hoc
esse
frigidum
Senecae
commentum,
sic
Servius
interpretatur
crudeles
poenas,
nimias
et
saevas,
non
tamen
indignas,
in
VI.
Aeneidos,
ubi
ait
Vergilius:
Vidi
et
crudeles
dantem
Salmonea
poenas.
Sicut
in
Phalari]
Hic
Agrigentinorum
tyrannus,
cui
Perillus
taurum
aeneum
fabricavit:
quo
impositi
|