5:132
sequi
debet:
aut
ut
eum
quem
punit,
emendet;
aut
ut
poena
eius
caeteros
meliores
reddat;
aut
sublatis
malis,
securiores
caeteri
vivant.
Ipsos
facilius
emendabis
minore
poena.
Diligentius
enim
vivit,
cui
aliquid
integri
superest.
Nemo
dignitati
perditae
parcit.
Impunitatis
genus
est,
iam
non
habere
poenae
locum.
Civitatis
autem
mores
magis
corrigit
parcitas
animadversionum.
Facit
enim
consuetudinem
peccandi
multitudo
peccantium
:
et
minus
gravis
nota
est
quam
turba
damnatorum
levat:
et
severitas
quod
maximum
remedium
habet,
assiduitate
amittit
autoritatem.
Constituit
bonos
mores
civitati
princeps,
et
vitia
eius
compescit,
si
patiens
eorum
est,
non
tanquam
probet,
sed
tanquam
invitus
cum
magno
tormento
ad
castigandum
veniat
Verecundiam
peccandi
facit
ipsa
clementia
regentis.
Gravior
multo
poena
videtur,
quae
a
miti
viro
constituitur.
Praeterea
videbis
ea
saepe
committi,
quae
saepe
vindicantur.
[pag.
125J
Hoc
alterum
membrum
primariae
partitionis,
quod
ipsum
in
tres
partes
distribuitur,
ut
in
his
etiam
particulatim
severitatem
tollat,
et
insinuet
clementiam.
Dicit
igitur
tria
esse
legibus
observata
in
vindicandis
alienis
iniuriis:
quae
principi
esse
proposita
debent,
qui
lex
animata
est,
et
quem
hic
ne
tantillum
quidem
oportet
dare
affectibus,
sed
omnia
ex
legis
praescripto
agere.
Quae
autem
illa
sint,
et
cuiusmodi,
breviter
explicemus.
Ut
eum
quem
punit,
emendet]
Illud
enim
vulgatum
est,
illecebram
peccandi
esse
impunitatem,
atque,
ut
ait
apud
Salustium
Memmius,
Multo
praestat
in
republica
beneficii,
quam
maleficii
immemorem
fore.
Bonus
tantummodo
segnior
fit
ubi
negligas,
malus
improbior.
Corrigendi
sunt
itaque
poena,
qui
alia
ratione
in
viam
reduci
nequeunt,
ne
fiant
effrenatiores
licentia
et
corruptiores.
Ideo
Solon
dicebat
rempublicam
duobus
contineri,
praemio
et
poena.
In
quam
sententiam
Plinius,
Praemia,
inquit,
bonorum
et
malorum,
bonos
et
malos
faciunt
Hoc
genus
poenae
Graecis
νουθεσία,
καὶ
κόλασις,
καὶ
παραίνεσις
dicitur,
quasi
latine
monitionem
dicas,
et
animadversionem.
Sic
scribit
Gellius
libro
VI.
quum
de
his
tribus
puniendi
causis
loquitur
eodem
sensu
quo
Seneca:
nisi
quod
in
tertia
discrepat.
Vocat
enim
τιμωρίαν
inductam
ad
tuendam
eius
dignitatem
autoritatemque,
in
quem
peccatum
est,
ne
praetermissa
contemptum
eius
pariat.
Quod
tamen
si
propius
animadvertamus,
ad
eundem
finem
accedit.
Plato
duas
omnino
causas
refert,
tertiae
non
meminit:
quam
tamen
non
debuit
negligere.
Scribit
enim
in
Gorgia
esse
conveniens,
ut
qui
plectitur,
ab
eo
a
quo
punitur,
melior
fiat,
aut
ut
exemplo
caeteris
sit,
qui
videntes
male
affectum,
prae
metu
contineantur.
Et
alibi:
Supplicia
et
iis
qui
perferunt,
et
spectatoribus
utilia
esse
oportet.
Aut
eius
poena
caeteros]
Haec
species
punitionis
Graecis
παράδειγμα,
Latinis
exemplum
nomina-
|