24:11  11  COMMENTARIUS  IN  EXODI  CAP.  L  12  quaque  tribu  prodiissent  dena  millia.  Haec  autem  quadruplo  longe  excedit.  Itaque  Mosis  narrationi,  quia  communem  generandi  modum  transgreditur,  quasi  fabulosae  fidem  abrogant  nasuti  homines,  qui  Dei  virtutem  nonnisi  ex  suo  sensu  et  experientia  aestimant.  Ea  enim  est  hominum  malignitas,  ut  vel  spernendis  Dei  operibus  semper  occasionem  inveniant:  ea  etiam  improbitas  et  petulantia,  ut  acumen  suum  absque  pudore  exerceant  in  obscuranda  eius  gloria.  Si  ratione  comprehendant  fieri  posse  quod  pro  miraculo  narratur,  naturae  adscribunt:  (ita  virtutis  suae  laude  spoliatur  ac  fraudatur  Deus)  si  illis  incomprehensibile  est,  quasi  portentum  repudiant.  Atqui  si  Dei  potentiam  agnoscere  non  sustinent,  nisi  cuius  magnitudine  reddantur  attoniti,  cur  sibi  verum  esse  non  persuadent  quidquid  respuit  communis  sensus?  Rogant  quomodo  id  potuerit  -accidere.  Quasi  vero  aequum  sit,  Dei  manum  restringi  ne  in  eius  arbitrio  sit  operari  supra  humani  ingenii  captum.  Quin  potius  quia  tam  male  pro  nostra  tarditate  in  ordinariis  eius  operibus  proficimus,  necesse  est  insolita  documenta  nobis  proponi,  quae  in  admirationem  nos  rapiant.  Summa  sit,  quia  non  de  naturali  sobolis  procreatione  hic  disserit  Moises,  sed  miraculum  prius  inauditum  celebrat,  quo  Deus  suae  promissionis  fidem  sancivit,  quum  reverenter  suspicere  conveniat  quod  sensus  omnes  nostros  immenso  spatio  transcendit,  perverse  de  eo  et  maligne  ex  rationis  nostrae  modulo  iudicium  fieri.  Quare  potius  id  in  memoriam  veniat  quod  incredulo  populo  exprobrat  Deus  apud  Isaiam  (51,  1).  Nam  ut  probet  sibi  non  esse  difficile,  ex  paucitate  ad  quam  redacti  erant  Iudaei,  producere  ingentem  multitudinem,  iubet  eos  attendere  ad  cavernam  unde  excisi  erant,  nempe  ad  Abraham  et  Saram,  a  quibus  traxerant  originem,  quos  solitarios  et  steriles  multiplicaverat.  Rabbini  quidam  suo  more  divinant  quaternos  foetus  editos  fuisse.  Quoties  enim  aliqua  in  re  perplexi  haerent,  libenter  confingunt  quidquid  placuit,  deinde  somnia  sua  pro  certis  testimoniis  obtrudunt:  stulte  quoque  et  importune  disputant,  secundum  physicam  rationem  id  esse  probabile.  Hos  quoque  nonnulli  ex  nostris  parum  considerate  imitati  sunt,  dum  contendunt  experientiae  esse  consentaneum  quod  scribit  Moses,  quia  non  multum  absimilis  sit  quarundam  gentium  foecunditas.  Insignibus  quidem  exemplis  confirmari  interdum  cernimus  quod  in  Psalmo  (107,  37)  traditur,  Deum  locare  famelicos  in  deserto,  qui  illic  aedificent  urbes,  seraDt  vites  ac  seminent  triticum,  ac  multiplicentur  valde:  sicuti  rursum  terras  habitabiles  in  deserta  convertit  et  incolis  nudat:  sed  consilium  Mosis  est,  docere,  nullam  fuisse  unquam  foecunditatem,  quae  non  inferior  esset  incrementis  populi  Israel.  Atque  huc  pertinet  comparatio  inter  animas  septuaginta,  et  multitudinem  quae  inde  profluxit,  ut  haec  Dei