5:102
cant.
Idem
Cicero
pro
Plancio:
Quid
pietas,
nisi
voluntas
grata
in
parentes?
Quintilianus
libro
V.:
Ut
ea
in
quae
communi
opinione
consensum
est,
deos
esse,
praestandam
pietatem
parentibus.
Ut
tamen
intelligant
lectores
quid
vere
sit
pietas,
subiiciam
verba
Ciceronis
ex
Topicis:
Atque
etiam,
inquit,
rursus
aequitas
tripertita
dicitur
esse;
una
ad
superos,
altera
ad
manes,
tertia
ad
homines
dicitur
pertinere.
Prima
pietas,
secunda
sanctitas,
tertia
iustitia
seu
aequitas.
Hactenus
Cicero.
Verum
quoniam
parentes
nobis
quasi
deorum
vice
sunt,
ad
eos
derivatur:
quod
innuit
Augustinus
libro
X.
de
Civitate.
Pietas
proprie
Dei
cultus
intelligi
solet,
quam
Graeci
εὐσεβείαν
vocant.
Haec
tamen
et
erga
parentes
officiose
haberi
dicitur.
Quin
et
hoc
nomine
utimur,
quum
volumus
praecipuam
amoris
vim
exprimere.
Cicero
lib.
I.
Epistolarum:
Periucundae
mihi
fuerunt
literae
tuae,
quibus
intellexi
te
perspicere
meam
in
te
pietatem.
Quid
enim
dicam
benevolentiam,
quum
illud
ipsum
gravissimum
et
sanctissimum
nomen
pietatis
levius
mihi
meritis
erga
me
tuis
videatur?
Qui
ubi
circumspexit]
Hactenus
exsequutus
est
tyrannum
esse
miserrimum,
qui
sic
deos
horreret
et
homines,
testes
ac
vindices
facinorum,
ut
nec
amicorum
fidei
se
permitteret,
nec
liberorum
pietati
fideret,
qui
necesse
haberet
ad
armorum
praesidia
confugere,
ne
ipsis
quidem
satis
securus.
Nunc
addit,
quod
est
gravius,
eum
habere
testem
conscientiam,
quae
instar
vermis
eum
intus
corrodit
ac
lacerat.
Est
enim
conscientia
mille
testes,
ut
proverbio
fertur.
Iuvenalis
Satyra
XIII.
:
Quos
diri
conscia
facti
Mens
habet
attonitos,
et
surdo
verbere
caedit,
[pag.
94]
Occultum
patiente
animo
tortore
flagellum.
Poena
autem
vehemens,
et
multo
saevior
illis,
Quas
et
Caeditius
gravis
invenit,
et
Rhadamantus,
Nocte
dieque
suum
gestare
in
pectore
testem.
Pacatus
in
Panegyrico
:
Habet
nescio
quos
internos
mens
scelerata
carnifices,
imo
ipsa
sibi
carnifex
conscientia
est,
ete
Cicero
pro
Roscio
:
Nolite
putare,
quemadmodum
saepe
in
fabulis
videtis,
eos
qui
aliquid
impie
scelerateque
commiserint,
agitari
et
perterreri
furiarum
taedis
ardentibus:
sua
quemque
fraus,
et
suus
terror
maxime
vexat
:
suum
quemque
scelus
agitat,
amentiaque
afficit:
suae
malae
cogitationes
conscientiaeque
animi
terrent.
Hae
sunt
impiis
assiduae
domesticaeque
furiae.
Secundum
haec
Ciceronis
verba
intelligendum
illud
Statii
I.
Thebaidos
:
,
Scelerumque
in
pectore
dirae.
Idem
Cicero
pro
Milone
:
Magna
est
vis
conscientiae,
et
magna
in
utramque
partem:
ut
neque
timeant
qui
nihil
commiserint,
et
semper
ante
oculos
poenam
versari
putent,
qui
peccarint.
Plura
Seneca
in
eandem
sententiam
Epistola
XCVIII.
7*
|